YENİ YARGI PAKETİ İLE TÜRK MEDENİ KANUNU'NDA SOYBAĞININ REDDİ DAVASINA İLİŞKİN YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN HUKUKİ İNCELEMESİ
Av. Arb. Can DEMÄ°RCAN
14 Kasım 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 7531 sayılı Bazı Kanunlarda DeÄŸiÅŸiklik Yapılmasına Dair Kanun, Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) soybağının reddine iliÅŸkin 286, 289 ve 291. maddelerinde önemli deÄŸiÅŸiklikler yapmıştır. Yayımlanan metin aÅŸağıdaki gibidir.
MADDE 9- 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun 286 ncı maddesi aÅŸağıdaki ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.
“MADDE 286- Koca, ana veya çocuk soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava, dava açma hakkına sahip diÄŸer kiÅŸilere karşı açılır.”
MADDE 10- 4721 sayılı Kanunun 289 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Çocuk,” ibaresi “Ana doÄŸumdan, çocuk ise” ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.
“MADDE 286/2- Ana doÄŸumdan, çocuk ise ergin olduÄŸu tarihten baÅŸlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.”
MADDE 11- 4721 sayılı Kanunun 291 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliÄŸine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde baba olduÄŸunu iddia eden kiÅŸi, kocanın altsoyu, anası veya babası, doÄŸumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiÄŸini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öÄŸrenmelerinden baÅŸlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.”
MADDE 12- 4721 sayılı Kanunun 314 üncü maddesinin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen dördüncü fıkrası aÅŸağıdaki ÅŸekilde yeniden düzenlenmiÅŸtir.
“Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına, birlikte evlât edinmede ana ve baba adı olarak evlât edinen eÅŸlerin adları; tek başına evlât edinmede ise ana veya baba adı olarak evlât edinenin adı yazılır. Evlât edinilen diÄŸer kiÅŸiler hakkında, talepleri halinde bu hüküm uygulanır.”
1. Soybağının Reddi Hakkında Genel Bilgi
Soybağının reddi, Türk Medeni Kanunu’nda babalık karinesine dayanan soybağının hukuken ortadan kaldırılmasını saÄŸlayan bir dava türüdür. Hukukumuzda, soybağı genellikle çocuÄŸun ana ile doÄŸum, baba ile ise evlilik birliÄŸi veya tanıma ile kurulur. Ancak, babalık karinesinin çürütüldüÄŸü durumlarda soybağının reddi gündeme gelir. Soybağının reddi davası, hem kiÅŸisel hem de kamusal düzen açısından büyük öneme sahiptir, zira bu davalar yalnızca bireysel hakları deÄŸil, toplumsal düzeni ve hukuki güvenliÄŸi de etkiler.
2. TMK Madde 286’daki DeÄŸiÅŸiklik
Eski Hüküm:
Madde 286, “Koca soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava,ana ve çocuÄŸa karşı açılır. Çocukta dava hakkına sahiptir. Bu dava ana ve kocaya karşı açılır.” Åžeklindedir.
Yeni Düzenleme:
“MADDE 286- Koca, ana veya çocuk soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava, dava açma hakkına sahip diÄŸer kiÅŸilere karşı açılır.”
DeÄŸerlendirme:
Bu deÄŸiÅŸiklikle, davanın kime karşı açılacağı açıkça belirtilmiÅŸtir. ÇocuÄŸun annesine de dava açma hakkı tanınmıştır. Özellikle “dava açma hakkına sahip diÄŸer kiÅŸiler” ifadesi, davalı tarafların kimler olacağına dair bir belirsizliÄŸi ortadan kaldırmıştır. Bu durum, soybağının reddine iliÅŸkin davalarda taraf teÅŸkilini kolaylaÅŸtıracak ve yargılama sürecini hızlandıracaktır. Ancak bu ifade, dava açma hakkına sahip kiÅŸilerin kapsamının geniÅŸletilip geniÅŸletilmediÄŸi konusunda bir tartışma yaratabilir.
3. TMK Madde 289’daki DeÄŸiÅŸiklik
Eski Hüküm:
Madde289/2: “Çocuk ergin olduÄŸu tarihten baÅŸlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.”
Yeni Düzenleme:
“MADDE 289/2- Ana doÄŸumdan, çocuk ise ergin olduÄŸu tarihten baÅŸlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.”
DeÄŸerlendirme:
Bu deÄŸiÅŸiklikle çocuÄŸun dava açma süresinde bir deÄŸiÅŸiklik yapılmazken, anneye verilen dava açma süresi doÄŸum tarihinden itibaren bir yıl olarak düzenlenmiÅŸtir. Bu düzenleme, annenin dava açma süresinin doÄŸumdan itibaren baÅŸlaması, annenin hak arama sürecini somut bir çerçeveye oturtmuÅŸtur. Ancak çocuk için tanınan sürenin “erginlik” gibi deÄŸiÅŸken bir duruma baÄŸlı olarak bırakılması, uygulamada sürelerin tespiti açısından sorunlar yaratabilir.
4. TMK Madde 291’deki DeÄŸiÅŸiklik
Eski Hüküm:
“Dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliÄŸine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde kocanın altsoyu, anası, babası veya baba olduÄŸunu iddia eden kiÅŸi doÄŸumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiÄŸini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öÄŸrenmelerinden baÅŸlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.”
Yeni Düzenleme:
“Dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliÄŸine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde baba olduÄŸunu iddia eden kiÅŸi, kocanın altsoyu, anası veya babası, doÄŸumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiÄŸini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öÄŸrenmelerinden baÅŸlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.”
DeÄŸerlendirme:
Bu düzenleme, eski düzenlemede var olan bir anlam karmaÅŸasını düzeltmeye yöneliktir.
5. Genel Hukuki Değerlendirme ve Uygulama Sorunları
Yapılan deÄŸiÅŸiklikler, Türk Medeni Kanunu’nun soybağının reddine iliÅŸkin hükümlerini daha net ve adil bir hale getirme amacı taşımaktadır. Özellikle dava açma hakkına sahip kiÅŸilerin kapsamının geniÅŸletilmesi, bireylerin hak arama özgürlüklerini artırmaktadır.
Bu düzenlemeler, Türk Medeni Kanunu’nu çaÄŸdaÅŸ hukuki normlara uyumlu hale getirirken, bireylerin hak arama özgürlüklerini de geniÅŸletmektedir. KiÅŸisel hakların korunması açısından yapılan bu deÄŸiÅŸiklikler, hukuk sisteminin geliÅŸimine katkı sunmaktadır.
Ancak bu düzenlemeler, uygulamada bazı zorlukları da beraberinde getirebilir:
- Sürelerin Hesaplanması: Özellikle çocuÄŸun erginlik tarihinden itibaren bir yıllık sürenin baÅŸlaması, bu sürenin baÅŸlangıç ve bitiÅŸ tarihlerinin tespiti açısından zorluk yaratabilir.
-ÖÄŸrenme Tarihi: TMK 291’deki deÄŸiÅŸiklikte belirtilen “öÄŸrenme” tarihinin ispatı, taraflar arasında ihtilaflara yol açabilir ve yargı yükünü artırabilir.
- Hakların Kötüye Kullanımı:Dava açma hakkına sahip kiÅŸi sayısının artması, bazı durumlarda hakların kötüye kullanımına yol açabilir.