ACELE KAMULAÅžTIRMADA BEDEL TESPÄ°TÄ° VE MÃœLKÄ°YET HAKKI Ä°HLALÄ° ANAYASA MAHKEMESÄ° KARAR
ÖZETÄ°
(H. C., B. No: 2020/2796, 8/6/2023)
Karar Tarihi: 8/6/2023
UyuÅŸmazlık konusu taşınmaz 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı KamulaÅŸtırma Kanunu çerçevesinde Lojistik merkezi için taşınmazın bir kısmı acele kamulaÅŸtırılmıştır. KamulaÅŸtırma bedeli konusunda uyuÅŸmazlık yaÅŸanmış ve kamulaÅŸtırma bedelinin tespiti için ilk derece mahkemesine dava açılmıştır. Dava kabul edilmiÅŸ ve kamulaÅŸtırma bedeli 32.385,69 TL olarak tespit edilmiÅŸtir. Ä°lk derece mahkemesi kararı taraflarca istinaf edilmiÅŸtir. BAM ilk derece mahkemesinin kararını kaldırmış ve kamulaÅŸtırma bedeli 18.771,15 TL olarak tespit edilmiÅŸtir. Bu karar üzerine baÅŸvurucu bireysel baÅŸvuruda bulunmuÅŸtur.
Bununla birlikte ilk derece mahkemesinde alınan bilirkiÅŸi raporlarında baÅŸvuru konusu taşınmazda 25 adet aÄŸacının bulunduÄŸu tespit edilmesine karşılık, BAM tarafından gerekçe belirtilmeksizin 15 adet aÄŸacının deÄŸerinin hesaplandığı, 10 adet aÄŸacının deÄŸerinin kamulaÅŸtırma bedeli hesabında dikkate alınmadığı anlaşılmıştır. Eksik hesap 5.670 TL fark yarattığı tespit edilimiÅŸtir. Ä°lk derece mahkemesinin kararı Anayasa'nın 46. maddesinin birinci fıkrasındaki gerçek karşılığın ödenmesi güvencesine aykırı olduÄŸu kanaatine ulaşılmıştır. Buna göre sonuç olarak baÅŸvurucunun mülkiyet hakkı ile kamu yararı arasında adil dengenin bozulmuÅŸ olduÄŸu göz önünde bulundurularak, kamulaÅŸtırılan taşınmazın bedelinin düÅŸük belirlenmesinin baÅŸvurucu açısından mülkiyet hakkının ihlaline neden olduÄŸu gerekçesiyle Anayasa'nın 35. Maddesi gereÄŸince mülkiyet hakkının ihlal edildiÄŸine karar verilmiÅŸtir.
KARAR Ä°ÇERİĞİNDEN ÖNEMLÄ° NOKTALAR
Lojistik merkezi için taşınmazın kamulaÅŸtırılmasının kamu yararı amacına yönelik olduÄŸu tartışmasızdır. Dolayısıyla kamu makamlarının amaç ve kullanılan araçlar yönünden makul bir ölçülülük iliÅŸkisinin olduÄŸu kabul edilmiÅŸtir.
Taşınmazın KamulaÅŸtırılması Mülkten Yoksun Bırakma NiteliÄŸi Taşımaktadır.
KamulaÅŸtırılan taşınmaz, baÅŸvurucuların mülkiyetinde bulunduÄŸundan mülkün varlığı noktasında tartışma bulunmamaktadır. Ayrıca baÅŸvurucuların taşınmazının kamulaÅŸtırılmasının mülkiyet hakkına müdahale teÅŸkil ettiÄŸi kuÅŸkusuzdur. Anayasa Mahkemesinin çok sayıda kararında da belirtildiÄŸi üzere taşınmazın kamulaÅŸtırılması mülkten yoksun bırakma niteliÄŸi taşımaktadır (Mehmet AkdoÄŸan ve diÄŸerleri, B. No: 2013/817, 19/12/2013, § 32; AYM, E.1988/34, K.1989/26, 21/6/1989; E.2011/58, K.2012/70, 17/5/2012).
Gerçek DeÄŸerin KamulaÅŸtırma Bedeli Olarak Ödenmesi Mülkiyetten Yoksun Bırakılan Malikler Ä°çin Anayasal Bir Güvencedir.
Anayasa Mahkemesi yerleÅŸik kararlarında uygulanacak anayasal ilkeleri belirlemiÅŸtir. Bu kararlarda, taşınmaz bedelinin tespitinin teknik ve uzmanlık gerektirmesi nedeniyle kamulaÅŸtırılan taşınmazın bedelinin tespitinin uzman mahkemelerin ve Yargıtayın bu konudaki uzman dairelerinin yetki ve görevinde olduÄŸu, Anayasa Mahkemesinin görevinin kamulaÅŸtırma bedelinin tespiti yönteminin gerçek bedelin ödenmesini temin edip etmediÄŸini incelemekten ibaret olduÄŸu vurgulanmıştır. Öte yandan Anayasa Mahkemesinin bir temyiz mercii olmadığı, inceleme yetkisinin sınırlı olduÄŸu ve bir temyiz mercii gibi hareket ederek derece mahkemesi kararlarını her yönüyle hukuka uygunluk denetimine tabi tutmayacağına dikkat çekilmiÅŸtir. Bununla birlikte Anayasa'nın46. maddesine gerçek deÄŸerin kamulaÅŸtırma bedeli olarak ödenmesi mülkiyetten yoksun bırakılan malikler için anayasal bir güvencedir. Bu madde ışığında Anayasa'nın 13. ve 35. maddelerine göre müdahalenin ölçülü olabilmesi için gerçek deÄŸerin ödenmesini saÄŸlayabilmek için gerekli usule iliÅŸkin güvencelerin etkili bir biçimde uygulanması ve mahkemelerin ilgili ve yeterli bir gerekçe ile gerçek deÄŸeri belirlemeleri gerekir. Mehmet AkdoÄŸan ve diÄŸerleri (B. No: 2013/817, 19/12/2013), Mukadder SaÄŸlam ve diÄŸerleri (B. No: 2013/2511, 22/1/2015), Abdülkerim Çakmak ve diÄŸerleri (B. No: 2014/1964, 23/2/2017), Ali TaÅŸgeldi (B. No: 2018/30814, 16/11/2021) ve Kamil Darbaz ve Gmo Yapı Grup End. San. Tic. Ltd. Åžti. (B. No: 2015/12563, 24/5/2018)
İlk Derece Mahkemesi Yeniden Yargılama İşlemlerini Başlatarak, İhlal Kararında Belirtilen İlkelere Uygun Yeni Bir Karar Vermelidir.
BaÅŸvuruda tespit edilen mülkiyet hakkı ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiÄŸi yargı mercilerince yapılması gereken iÅŸ, yeniden yargılama iÅŸlemlerini baÅŸlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaÅŸtıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin KuruluÅŸu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel baÅŸvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine iliÅŸkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet DoÄŸan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diÄŸerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis BerberoÄŸlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).