POLİÇE TARİHİNE GÖRE ARAÇ DEĞER KAYBI HESAP KRİTERLERİ
Av.Arb.Can DEMÄ°RCAN
Araç DeÄŸer Kaybı Nedir?
Trafik kazası nedeniyle araçlarda meydana gelen maddi hasarın, sigorta kapsamında giderilmesi sonucu araçta meydana gelen deÄŸer kaybının tazminine iliÅŸkindir. DeÄŸer kaybı tazminatının amacı araç sahibini kazanın meydana gelmeden önceki ekonomik koÅŸullarına kavuÅŸturmaktır. Aracın tamirinin yapılmış olması ve masraflarının ödenmiÅŸ olması deÄŸer kaybı talebinde bulunulmasına engel deÄŸildir. Araçta deÄŸiÅŸen ve boyalı parça bulunması ve tramer kaydı oluÅŸması araç deÄŸer kaybı tazminatı talep edilebilmesi için yeterlidir.
Araç DeÄŸer Kaybı Hesaplama Kriterleri Nelerdir?
ÖÄŸretide kabul gören iki hesap kriteri bulunmaktadır. Ä°lki genel ÅŸartlar ekinde yer alan poliçeler ortalamasına göre yapılan hesaplamadır. Söz konusu hesaplama araç deÄŸer kaybının güncel piyasa koÅŸulları dikkate alınmaksızın hesaplanmasıdır. Ekonomisi hareketli ülkelerde söz konusu hesaplama yöntemi sigorta ÅŸirketleri lehine sonuç doÄŸurmaktadır. Bir diÄŸer hesaplama yöntemi ise reel deÄŸer kaybı hesaplamasıdır. Bu hesaplama aracın güncel piyasa deÄŸeri bulunarak yapılır. Söz konusu hesaplama araç sahiplerinin lehine sonuç alınmasını saÄŸlamaktadır. Söz konusu hesaplamalarda miktarlar yönünden istisnai olarak menfaat tarafı deÄŸiÅŸiklik gösterebilmektedir.
Poliçe Tarihinin Araç DeÄŸer Kaybı Hesaplamalarına Etkisi Nedir?
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu Madde 90’da yıllar içerisinde yapılan deÄŸiÅŸiklikler, poliçe düzenlenme tarihlerinin deÄŸer kaybı hesaplamalarında önem kazanmasına neden olmuÅŸtur. GeçtiÄŸimiz 3 yıl içerisinde 3 kez deÄŸiÅŸiklik yapılmış olması mevzuata iliÅŸkin uygulamada kafa karışıklıklarına neden olabilmektedir. Özellikle belirsiz alacak davası olarak açılan araç deÄŸer kaybına iliÅŸkin tazminat davalarının ıslah aÅŸamasında hangi bedel üzerinden ıslah edileceÄŸi sorun yaratmaktadır. Bu durumda poliçe düzenleme tarihi esas alınarak hangi hesap yöntemine göre tazminat talebinde bulunulabileceÄŸi belirlenmelidir.
Araç DeÄŸer Kaybı Hesaplamalarına Ä°liÅŸkin 17/07/2020 Tarihli Anayasa Mahkemesinin Kararı
Söz konusu kararla birlikte genel ÅŸartlar bölümünde belirlenen hesaplama kriterleri ile sigorta ÅŸirketinin sorumluÄŸunun sınırlanamayacağı, ortaya çıkan reel zararın rayiçler göz önünde bulundurularak sınırlama olmaksızın hesaplanmasını saÄŸlamıştır.
“Kanun’un 90. maddesinin birinci cümlesinde zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamındaki tazminatların bu Kanun ve bu Kanun çerçevesinde hazırlanan genel ÅŸartlarda öngörülen usul ve esaslara tabi olduÄŸu belirtilmiÅŸtir. Anılan cümlenin “…bu Kanun ve bu Kanun çerçevesinde hazırlanan genel ÅŸartlarda öngörülen usul ve esaslara tabidir.” bölümü itiraz konusu kurallardan birini oluÅŸturmaktadır.
Söz konusu maddenin ikinci cümlesinde ise zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamındaki tazminatlar ile manevi tazminata iliÅŸkin olarak bu Kanun’da ve genel ÅŸartlarda düzenlenmeyen hususlar hakkında 6098 sayılı Kanun’un haksız fiillere iliÅŸkin hükümlerinin uygulanacağı kurala baÄŸlanmıştır. Anılan cümlede yer alan “…ve genel ÅŸartlarda…” ibaresi itiraz konusu diÄŸer kuralı oluÅŸturmaktadır…
2918 sayılı Kanun’un 92. maddesinin itiraz konusu (i) bendi ise bu Kanun çerçevesinde hazırlanan zorunlu mali sorumluluk sigortası genel ÅŸartları ve ekleri ile tanımlanan teminat içeriÄŸi dışında kalan taleplerin zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamı dışında olduÄŸunu hükme baÄŸlamaktadır. Bu itibarla kural, genel ÅŸartlar kapsamında yapılacak düzenlemelerle sigorta ÅŸirketine yöneltilebilecek tazminat taleplerinin kapsamının sınırlandırılabilmesine imkân tanımaktadır.
Anılan açıklamalar çerçevesinde itiraz konusu kuralların motorlu taşıt iÅŸletilmesi sebebiyle meydana gelen zarardan dolayı iÅŸletenin tazminat borcunun kapsamı ile zorunlu mali sorumluluk sigortası sözleÅŸmesi sebebiyle bu zarardan dolayı sorumlu olan sigorta ÅŸirketinin tazminat borcunun kapsamının farklı esaslara göre hesaplanmasına imkân tanıdığı anlaşılmaktadır.
Ä°tiraz konusu kurallarda sigorta ÅŸirketinin zorunlu mali sorumluluk sigortası sözleÅŸmesinden doÄŸan sorumluluÄŸunun kapsamı düzenlenmemiÅŸ olup bu kapsamın idarenin düzenleyici nitelikte iÅŸlemi olan genel ÅŸartlar ile belirlenmesi öngörülmüÅŸtür. Böylece sigorta ÅŸirketinin zorunlu mali sorumluluk sigortası sözleÅŸmesinden doÄŸacak borcu, idare tarafından her zaman deÄŸiÅŸtirilebilir nitelikteki kurallar olan genel ÅŸartlara göre belirlenecektir. Borcun kapsamının tespiti hususunda temel çerçeve ve ilkelerin kanunda belirlenmediÄŸi, idareye geniÅŸ bir takdir yetkisinin tanındığı anlaşılmaktadır. Bu itibarla sözleÅŸmenin içeriÄŸine yönelik sınırlama öngören kurallar kanunilik ölçütü yönünden Anayasa’nın 13. ve 48. maddelerine aykırıdır.”( Anayasa Mahkemesinin 17/07/2020 Tarihli Karar Metninden)
Araç DeÄŸer Kaybı Hesaplamalarına Ä°liÅŸkin 04/12/2021 tarihli 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu Madde 90 DeÄŸiÅŸikliÄŸi
“2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu Madde 90 –Zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamındaki tazminatlar bu Kanunda öngörülen usul ve esaslara tabidir. Bu tazminatlardan;DeÄŸer kaybı tazminatı, aracın; piyasa deÄŸeri, kullanılmışlık düzeyi, hasara uÄŸrayan parçaları ile hasar tutarı dikkate alınarak, … hesaplanır. Söz konusu tazminatlar ve manevi tazminata iliÅŸkin olarak bu Kanunda düzenlenmeyen hususlar hakkında 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun haksız fiillere iliÅŸkin hükümleri uygulanır.”
Karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortası genel ÅŸartlarında deÄŸiÅŸiklik yapılmasına dair genel ÅŸartları Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tebliÄŸi
( https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211204-7.htm )
Ek Tablolar( https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211204-7-1.pdf )
Araç DeÄŸer Kaybı Hesaplamalarına Ä°liÅŸkin 29/12/2022 Tarihli Anayasa Mahkemesinin Kararı
2918 sayılı Kanunu Madde 90’nın ilgili kısmı yeniden iptal edildi.
“Motorlu taşıtın iÅŸletilmesi sebebiyle üçüncü kiÅŸilerin deÄŸer kaybı, destekten yoksun kalma ve/veya sürekli sakatlık zararına uÄŸraması hâlinde iÅŸletenin ve kazadan dolayı olası sorumlu diÄŸer kiÅŸilerin tazminat borçlarının kapsamı 6098 sayılı Kanun’a göre belirlenmektedir. UÄŸranılan zararın gerçek tutarının ne olduÄŸu anılan Kanun kapsamında açılan davalara iliÅŸkin yargı kararlarıyla ÅŸekillenmiÅŸtir. Ä°ÅŸletenin tazminat borcunun ödenmesini teminat altına almak amacıyla zorunlu kılınan mali sorumluluk sigortası uyarınca sözleÅŸme yapılmış olan sigorta ÅŸirketinin tazminat borcunun kapsamı ise dava konusu kurallara göre belirlenmektedir. BaÅŸka bir ifadeyle haksız fiil niteliÄŸindeki trafik kazasından doÄŸan söz konusu zararların tazmininden dolayı sorumlu olan kiÅŸilerin tazminat sorumluluklarının hesaplanması farklı kurallara tabi kılınmaktadır. Bu da zarar görenin gerçek zararının karşılanamaması riskini ortaya çıkarmaktadır.
Bu çerçevede iÅŸleten ve olası diÄŸer sorumluların 6098 sayılı Kanun’a göre hesaplanan tazminat borçlarının kapsamı ile sigorta ÅŸirketinin dava konusu kurallara göre hesaplanan tazminat borcunun kapsamı farklılaÅŸabilecektir.
6098 sayılı Kanun’a göre hesaplanan deÄŸer kaybı, destekten yoksun kalma ve sürekli sakatlık tazminatlarının dava konusu kurallara göre hesaplanan deÄŸer kaybı, destekten yoksun kalma ve sürekli sakatlık tazminatlarından yüksek bir miktara tekabül etmesi hâlinde üçüncü kiÅŸinin zararının, bu zararı teminat altına alması için öngörülmüÅŸ olan zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamında karşılanamaması söz konusu olabilecektir. Bu durumun zarar gören kiÅŸi aleyhine sonuç doÄŸuracağı ve karayolu zorunlu trafik sigortasının öngörülmesinin temelinde yatan maÄŸdurun gerçek zararının karşılanması amacıyla baÄŸdaÅŸmayacağı açıktır. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 5., 17. ve 35. maddelerine aykırıdır. Ä°ptali gerekir.” (29/12/2022 Tarihli Anayasa Mahkemesinin Karar Metninden)
Araç DeÄŸer Kaybı Poliçe Düzenleme Tarihinin Önemi
Araç deÄŸer kaybının hesaplanmasına iliÅŸkin 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 90’ıncı maddesinde bulunan hesaplama kriterlerine iliÅŸkin maddeler, Anayasa Mahkemesi 17/07/2020 tarihli kararıyla iptal edilmiÅŸti. Bu iptal kararı nedeniyle 17/07/2020 tarihinden sonraki tarihlerde düzenlenen poliçelere iliÅŸkin alınan bilirkiÅŸi hesaplamalarında araç deÄŸer kaybı bulunurken reel deÄŸer kaybı hesaplaması yapılması gerekmiÅŸtir. Fakat 04/12/2021 tarihinde 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 90’ıncı maddesinde deÄŸiÅŸiklik yapılması ile yeni hesaplama kriterleri kanuna eklenmiÅŸtir. Bu deÄŸiÅŸiklik, araç deÄŸer kaybına iliÅŸkin yapılan bilirkiÅŸi hesaplamalarında poliçe bedellerinin ortalamasının esas alınmasına neden olmuÅŸtur.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 90’ıncı maddesi üzerinde meydana gelen bu deÄŸiÅŸiklikler poliçe imzalanma tarihinin araç deÄŸer kaybının hesaplanmasında belirleyici bir unsur haline gelmesine neden oldu. Ä°lgili deÄŸiÅŸiklik gereÄŸi, 04/12/2021 tarihinden sonra akdedilen poliçeler ile ilgili genel ÅŸartlar ekinde yer alan poliçeler ortalamasına göre yapılan hesaplama yönteminin kullanılması gerekirken, 04/12/2021 tarihinden önce akdedilen poliçeler hakkında Anayasa Mahkemesinin kararına göre deÄŸer kaybı hesaplamasının gerçek piyasa deÄŸerlerine göre yapılması gerekmektedir.
29/12/2022 tarihli Anayasa Mahkemesi kararı ile 2918 Sayılı Kanunu Madde 90’nın ilgili kısmı yeniden iptal edildi. Bu durumda 29/12/2022 tarihi sonrasında düzenlenmiÅŸ olan sigorta poliçeleri için araç deÄŸer kaybı hesaplamalarında reel deÄŸer kaybı hesaplaması yapılması gerekecektir.