HAKSIZ TUTUKLAMA, GÖZALTI, ARAMA VE EL KOYMA SONUCU TAZMİNAT DAVASI
Av. Can DEMÄ°RCAN
A.Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davası
Koruma tedbirlerinin uygulanmasının yargılamanın ilerleyen aÅŸamalarında haksız olduÄŸu öÄŸrenildiÄŸi takdirde, ÅŸüphelinin söz konusu koruma tedbirinin uygulanması nedeniyle uÄŸradığı zararlarının tazminini talep etme hakkı ortaya çıkacaktır.
Haksız koruma tedbirlerinin ne demektir? Bir örnek ile belirtmek gerekirse uzun süren tutukluluk süresinin sonunda beraat kararı verilmesi halinde bu tutukluluk koruma tedbirinin haksız uygulanmıştır ve tazminat davasının konusu yapılabilecektir. Bir diÄŸer örnek ise, 2,5 yıla hükmedilen bir dosyada 3 yıl tutuklu bulunan sanık, tutukluluk süresi mahsup edildikten sonra arta kalan süre için tazminat davası açabilecektir.
B.Koruma Tedbirleri Nedeniyle Hangi Hallerde Tazminat Davası Açılabilir?
Suç soruÅŸturması veya kovuÅŸturması sırasında, kanuni koÅŸullar altında yapılmamış olan veya hukuki eksiklikler bulunan yakalama veya tutuklama kararlarına iliÅŸkin maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı doÄŸmaktadır.
Gözaltı süresi içerisinde makul bir gerekçe olmaksızın ÅŸüphelinin hakim önüne çıkarılmaması, kanuni haklarından yararlanmasına izin verilmeden tutuklanması, kanuna uygun tutuklama kararı verildikten sonra haklarında beraat kararı verilenler, gözaltı ve tutuklulukta geçirilen sürenin hükümlülük süresinden fazla olması halinde maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı doÄŸmaktadır.
Arama kararının uygulanması sırasında ölçüsüz uygulamalara baÅŸvurulması, haksız olarak eÅŸyalarına el konulması, el konulan eÅŸyanın amaç dışı kullanılması ve zamanında iade edilememesi hallerinde maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı doÄŸmaktadır.
C.Haksız Koruma Tedbirine Karşı Tazminat Davaları Kime Karşı Açılır?
Hakim ve Cumhuriyet savcılarının haksız koruma tedbirlerine iliÅŸkin kiÅŸisel kusur, haksız fiil veya diÄŸer sorumluluk hâllerinde tazminat davaları Devlet aleyhine açılabilir. Direk hakimi veya savcıyı taraf göstererek tazminat davası açabilmek mümkün deÄŸildir. Devlet ödediÄŸi tazminat ölçüsünde hakim veya savcıdan 1 yıl içinde tazminatı rücu edebilir.
D.Haksız Koruma Tedbirine Karşı Tazminat Davaları Ne Zaman Açılır?
Haksız koruma tedbirlerine karşı tazminat davası açılabilmesi için uyulması gereken süreler mevcuttur. Tazminat davasının açılabilmesi için öncelikle haksızlığın ve zararın tespit edilebilir hale gelmesi gerekmektedir. Söz konusu koruma tedbirinin haksız olduÄŸunu gösteren kararın kesinleÅŸme tarihinden itibaren 3 ay ve her halde 1 yıl içerisinde tazminat talebinde bulunulması gerekmektedir.
E.Haksız Koruma Tedbirine Karşı Tazminat Davaları Yetkili ve Görevli Mahkeme Hangisidir?
Zarara uÄŸrayanın oturduÄŸu yer ağır ceza mahkemesi görevlidir. Söz konusu uyuÅŸmazlık konusu o ağır ceza mahkemesine iliÅŸkin ise aynı yerde baÅŸka bir ağır ceza mahkemesi bulunması halinde o ağır ceza mahkemesinde açılır. BaÅŸka ağır ceza mahkemesi bulunmaması halinde en yakın yer ağır ceza mahkemesinde tazminat davası açılabilir.
Zararın bildirimi için hazırlanacak dilekçede açık kimlik ve adresini, zarara uÄŸradığı iÅŸlemin ve zararın nitelik ve niceliÄŸinin tam olarak belirtilmesi önem arz etmektedir. Zararın belge ve delilleriyle beraber sunulması gerekmektedir. Söz konusu koruma tedbirinin maddi ve manevi etkilerinin deliller ile desteklenmesi gerekmektedir.
F.Haksız Koruma Tedbirine Karşı Tazminat Davaları Tazminat Nasıl Belirlenir Hangisidir?
Talep doÄŸrultusunda maddi ve manevi tazminata iliÅŸkin belge ve bilgiler ışığında ve Hazine avukatının dilekçesi çerçevesinde, genel tazminat hukuku prensipleri göz önünde bulundurularak tazminat belirlenir. Mahkeme için bir sınırlama mevcut deÄŸildir. Mahkeme gerekli gördüÄŸü her türlü araÅŸtırmaya yapabilmektedir.
Tazminatın miktarı belirlenirken olayın koÅŸullarına göre deÄŸerlendirme yapılmaktadır. Haksız koruma tedbirinin süresi, maÄŸdurda yarattığı maddi ve manevi hasar miktarı deÄŸerlendirilerek belirlenir. MaÄŸdurun sosyal ve ekonomik durumu da tazminatın belirlenmesinde bir etkendir.
Ağır ceza mahkemesinin haksız koruma tedbirinin tazminine iliÅŸkin kararına istemde bulunan, Cumhuriyet savcısı veya Hazine temsilcisi, istinaf yoluna baÅŸvurabilir. Bu baÅŸvuru hızlı bir ÅŸekilde karara baÄŸlanmaya çalışılır.
Söz konusu yargılamaya iliÅŸkin karşı yan vekalet ücreti asgari ücret tarifesine göre nispi belirlenir. Sulh ceza hakimlikleri için ön görülen ücretten düÅŸük ve ağır ceza mahkemeleri için öngörülen ücretten yüksek ücret tayini yapılamaz. KesinleÅŸen mahkeme kararında ön görülen tazminat ve vekalet ücreti davalı idareye dilekçe ile bildirilir. Dilekçede belirtilen banka hesap numarasına, bildirim tarihinden itibaren 30 gün içerisinde ödeme yapılır. Bu sürede ödenmemesi halinde karar genel hükümler çerçevesinde icra takibi yapılarak tahsil edilebilir.