HÄ°ZMET TESPÄ°T DAVASI NEDÄ°R?
Fiili olarak çalışmasına raÄŸmen çalışma tarihi veya ÅŸekli SGK’ya hiç bildirilmeyen veya gerektiÄŸi gibi bildirilmeyen çalışanlar hizmet tespiti davası açabilir.
Hizmet tespit davası, çalışanların SGK kaydı yapılmamış veya eksik yatırılmışsa çalışma süresinin tespitini saÄŸlamak ve SGK primlerinin tam olarak ödenmesi veya tamamlanması amacıyla açılır.
HÄ°ZMET TESPÄ°T DAVASI NEDEN AÇILIR?
Çalışan veya diÄŸer ilgili kiÅŸi tarafından, o kiÅŸinin çalışma süresinin belirlenmesi ve çalışma süresi ile ilgili iÅŸçilik gereklerinden yararlanmak ve sosyal güvenlik kanununun düzenlemelerinden doÄŸan haklardan yararlanmak amacıyla açılır. Çalışılan saatlere dayalı iÅŸgücü gereksinimleri; kıdem tazminatı, kıdem tazminatı, yıllık izin ücreti, kıdem tazminatı vb. mutlu olacaklar. Sosyal güvenlik mevzuatı kapsamındaki haklar, çalışanların emeklilik döneminde alacakları emekli maaşı, saÄŸlık hizmetlerinden alacakları hizmette indirim ve sosyal güvenlik mevzuatından alabilecekleri diÄŸer hakları içermektedir. (iÅŸsizlik sigortası, iÅŸçi tazminatı vb.) Ayrıca, SGK ödeneÄŸi (örneÄŸin dul ve yetim aylığı) alanlar için olası bir hak olarak deÄŸerlendirilebilir.
Zira iÅŸçinin çalıştığı halde SGK primlerinin ödenmemesi veya tam olarak ödenmemesi halinde, iÅŸçi sosyal güvenlik kanunundan doÄŸan haklardan tam olarak yararlanamayabilir veya hiç yararlanamayabilir.
Yine bir çalışanın SGK primi ödenmemiÅŸ veya çalıştırıldığı halde yetersiz ödenmiÅŸ olması halinde, mesai saatleri ile ilgili iÅŸ gerekleri konusunda açılan davada bu iddialarını ispat etmeleri onlar için zor olabilir.Bu nedenlerle, hizmeti belirlemek için harekete geçmekte meÅŸru bir menfaat vardır.
HÄ°ZMET TESPÄ°T DAVASINDA GÖREVLÄ° VE YETKÄ°LÄ° MAHKEME HANGÄ°SÄ°DÄ°R?
Görevli mahkeme Ä°ÅŸ Mahkemesidir. Yetkili mahkeme, davalı iÅŸverenin dava tarihindeki en son ikametgâhının bulunduÄŸu yer Ä°ÅŸ Mahkemesi veya iÅŸin veya faaliyetin yürütüldüÄŸü yerin Ä°ÅŸ Mahkemesidir.
Ä°ÅŸ mahkemesinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemesi iÅŸ mahkemesi ile aynı yargı yetkisine sahiptir. "Ä°ÅŸ mahkemesi sıfatıyla" ibaresi yazılarak asliye hukuk mahkemesinde dava açılır.
HÄ°ZMET TESPÄ°T DAVASININ TARAFLARI KÄ°MLERDÄ°R?
Davacı, SGK kaydı yapılmamış veya SGK primleri eksik yatırılmış iÅŸçiler olabileceÄŸi gibi o iÅŸçinin Sosyal Güvenlik Hukuku'ndan kaynaklı haklarından yararlanan kiÅŸilerde olabilir.(ÖrneÄŸin; dul ve yetim aylığını hak edebilecek olan kiÅŸiler, vefat eden iÅŸçinin mirasçıları vs.)
Davalı iÅŸverendir. Ä°ÅŸveren gerçek kiÅŸi ise baÅŸvuruda iÅŸverenin adı ve soyadı ile adresinin doldurulması zorunludur. Ä°ÅŸveren tüzel kiÅŸi ise (örneÄŸin bir ÅŸirket), ÅŸirketin adı ve ticaret unvanı ve faaliyetlerini yürüttüÄŸü adres gereklidir.
Sosyal Güvenlik Kurumu ise ihbar olunan sıfatıyla dilekçede belirtilir. Yargıtay görüÅŸlerine göre, hizmet tespit davalarında Sosyal Güvenlik Kurumu’na husumet yönlendirilmemesi durumunda kararın uygulanma zorunluluÄŸundan bahsedilememektedir.
HÄ°ZMET TESPÄ°T DAVASININ AÇILMA SÜRESÄ° NEDÄ°R?
Ä°ÅŸ iliÅŸkisinin sona eriÄŸi tarihten itibaren baÅŸlamak üzere 5 yıllık hak düÅŸürücü süreye tabidir. Kesintisiz olarak aynı iÅŸ yerinde çalışıldığı takdirde, o iÅŸ yerinden ayrılalı 5 yılı geçmemesi halinde, geriye doÄŸru süre sınırı olmaksızın bütün çalışmanın tespiti talep edilebilir. 5 yıllık süre hak düÅŸürücü süre olduÄŸundan hakim tarafından kendiliÄŸinden yani re’sen dikkate alınır.
“506 sayılı Kanunun 79/10. maddesine göre açılmış bir hizmet tespiti davasıdır. 506 sayılı Yasanın 79/10. maddesi hükmüne göre; Kuruma bildirilmeyen hizmetlerin sigortalı hizmet olarak deÄŸerlendirilmesine iliÅŸkin davanın, tespiti istenen hizmetin geçtiÄŸi yılın sonundan baÅŸlayarak 5 yıl içinde açılması gerekir. Anılan hükme göre; yönetmelikle tespit edilen belgeleri iÅŸveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilmeyen sigortalılar, çalıştıklarını, hizmetlerinin geçtiÄŸi yılın sonundan itibaren (= iÅŸyerinden ayrıldıkları yılın sonundan itibaren) 5 yıllık hak düÅŸürücü süre içinde mahkemeye baÅŸvurarak dava açtıkları ve iddialarını kanıtladıkları takdirde, mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları sigortalı hizmet olarak deÄŸerlendirilir. Öte yandan, çalışma iliÅŸkisinin kesintisiz biçimde sürdüÄŸü durumlarda; bir baÅŸka anlatımla blok çalışmanın varlığı halinde ise, bildirim dışı çalışmalara iliÅŸkin iddia yönünden 5 yıllık hak düÅŸürücü sürenin baÅŸlangıcı olarak,blok çalışmanın sona erdiÄŸi yılın sonu esas alınmalıdır.” ( 10. HD., E. 2008/8258 K. 2010/5064 T. 8.4.2010)
Örnek vermek gerkirse; iÅŸ iliÅŸkisi 10.02.2010 tarihinde sona erdi. Ä°ÅŸçinin kıdemi ise 01.01.1990 tarihi ile 10.02.2010 tarihleri arasındadır. Ä°ÅŸçi davasını en geç 10.02.2015 tarihinde açabilir. Ä°ÅŸçi 10.02.2015 tarihinde veya öncesinde davasını açarsa 01.01.1990 tarihine kadar TÜM HÄ°ZMET SÜRELERÄ°NÄ°N TESPÄ°TÄ°NÄ° TALEP EDEBÄ°LECEKTÄ°R.
HAK DÜÅžÜRÜCÜ SÜRENÄ°N Ä°STÄ°SNALARI
Hizmet tespit davalarına iliÅŸkin yukarıda belirtilen hak düÅŸürücü süre mutlak nitelikte deÄŸildir. Yargıtay 10. ve 21. Hukuk Dairelerinin süreklilik kazanmış kararlarına göre:
a- MüfettiÅŸ durum tespit tutanağı ya da tahkikat raporlarıyla çalışma tespit edilmiÅŸse,
b- Asgari iÅŸçilik incelemesi neticesinde iÅŸverenden sigortalının primleri Kurumca icra yoluyla tahsil edilmiÅŸse,
c- Ä°ÅŸveren imzalı ücret tediye bordrosunda sigortalıdan sigorta primi kestiÄŸini açıkça gösterdiÄŸi halde sigorta primini Kuruma yatırmamışsa,
d- Sigortalı durumunda iken memurluÄŸa geçmiÅŸ olursa,
e- Ä°ÅŸe giriÅŸ bildirgesi Kuruma süresinde verilmiÅŸ; fakat bordrosu ve primi SGK’ya intikal ettirilmemiÅŸse,
f- Ä°ÅŸçilik hakları tazminatlarına (ihbar, kıdem tazminatı, ücret alacağı vs.) iliÅŸkin aynı döneme ait kesin hüküm niteliÄŸini taşıyan yargı kararları varsa, hizmet tespit davaları zamanaşımına uÄŸramaz.(Bulut; 2011)
HÄ°ZMET TESPÄ°T DAVASINDA ÇALIÅžMA SÜRELERÄ° NASIL Ä°SPAT EDÄ°LÄ°R?
Kanuna uygun her türlü delille ispat edilebilir. Belgeler ile ispat edilebileceÄŸi gibi tanık beyanları ile de ispat edilebilir. Ä°ÅŸçiler, çalışma sürelerini kanıtlamak için tanık dinletebilir. Ayrıca, hizmet tespiti davaları, kamuya iliÅŸkin bir konu olduÄŸu için mahkeme tarafından re’sen soruÅŸturulur. Mahkeme, zaruret halinde diÄŸer taraflardan davacı veya davalı tarafından sunulanlardan farklı delillerin sunulmasını isteyebilir. Mahkeme, iÅŸveren için çalışan veya daha önce çalışmış kiÅŸileri, taraf iddialarına iliÅŸkin tanık olarak dinleyebilir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2003/21-43 Esas, 2003/97 Karar ve 26.02.2003 tarihli kararına göre; sigortalının imzasını içermeyen iÅŸe giriÅŸ bildirgeleri ve çalışma belgeleri sigortalı tarafından reddedilebilir.